فریب مخاطب با «تفسیر» غلطِ اخبار درست
خیلی اوقات اطلاعات گمراهکننده را نه سازندگان خبرهای جعلی، که افرادی میسازند که خبرهای صحیح را، اشتباه تفسیر کردهاند. از آنجا که بسیاری از باورهای غلط و نظریههای توطئه نتیجه این قبیل تفسیرها هستند، لازم است از آنها شناختی -هرچند کلی- داشته باشیم. شاید رایجترین روش تولید تفسیرهای غلط، انتخاب خبرهایی باشد که فرضیهای مشخص را تایید میکنند، و نادیده گرفتن خبرهای بیشت...
خیلی اوقات اطلاعات گمراهکننده را نه سازندگان خبرهای جعلی، که افرادی میسازند که خبرهای صحیح را، اشتباه تفسیر کردهاند. از آنجا که بسیاری از باورهای غلط و نظریههای توطئه نتیجه این قبیل تفسیرها هستند، لازم است از آنها شناختی -هرچند کلی- داشته باشیم.
شاید رایجترین روش تولید تفسیرهای غلط، انتخاب خبرهایی باشد که فرضیهای مشخص را تایید میکنند، و نادیده گرفتن خبرهای بیشتری که آن فرضیه را رد میکنند.
یکی از معروفترین کاربردهای این رویه، در آستانه حمله آمریکا به عراق در سال ۱۳۸۲ خبرساز شد. حملهای که به بهانه تولید سلاحهای کشتار جمعی و رابطه بغداد با القاعده صورت گرفت؛ در حالی که در آن مقطع، این دو ادعا صحت نداشتند. در آستانه حمله، البته جمعی از رسانهها، بدون پردهپوشی جانبدار و مبلّغ حمله بودند، اما جمعی دیگر، به لحاظ حرفهای در تحلیل اخبار اشتباه کردند.
جمع دوم، عمدتا به انعکاس شواهدی پرداختند که ادعاهای دولت آمریکا را تایید میکردند، هرچند شواهد بهمراتب بیشتری را که ناقض آن ادعاها بودند نادیده گرفتند. اشتباه رسانههای اخیر، نهایتا به یک رسوایی حرفهای انجامید. چون حتی دولتهای آمریکا و بریتانیا مدتی پس از اشغال عراق، رسما اعتراف کردند که در آن کشور سلاحهای شیمیایی و میکروبی، تاسیسات تولید سلاح هستهای یا شواهد ارتباط با القاعده پیدا نشده.
نمونههایی متعدد از کاربرد این روش، در تبلیغات مخالفان واکسن کرونا در سالهای اخیر قابل مشاهده بودهاند. مثلا وقتی مخالفان، هر مورد از مرگ افرادِ واکسنزده را برجسته میکردند تا نتیجه بگیرند واکسن موجب مرگ میشود.
این در حالی است که با شروع واکسیناسیون کرونا در جهان، اولویتِ زدن واکسن با سالمندان و افراد داری بیماریهای خطرناک بود. افرادی که به لحاظ منطقی احتمال مرگ آنها، مشخصا به خاطر بیماریهای خاص یا سنشان بسیار زیاد بود؛ گذشته از آنکه واکسن زده باشند یا نه. در نتیجه اگر فرضا یک فرد ۹۰ ساله یا مبتلا به سرطان، مدتی بعد از یکی از نوبتهای واکسیناسیون خود درمیگذشت، به معنی اثباتِ خطر واکسن نبود.
ولی مخالفان واکسن کرونا، با نادیده گرفتن کاهش شدید آمار مرگ و میر جامعه بعد از واکسیناسیون، «علت» درگذشت هر فرد واکسینه شده را واکسن معرفی میکردند.
به عنوان نمونه، میدانیم مطالعات معتبر جهانی تردیدی باقی نگذاشته که فقر، بر وضعیت تحصیلی کودکان تاثیر منفی دارد. با وجود این، خیلی از ما کسانی را دیدهایم که وقتی صحبت از این تاثیر میشود، داستانهایی از افراد تحصیل کرده را تعریف میکنند که خانوادههای بسیار فقیر داشتهاند؛ تا از آنجا اثر منفی فقر بر موفقیت تحصیلی را زیر سوال ببرند.
آنها در ذکر موارد خاص، اشتباه نمیکنند، اما از آن موارد خاص، نتایج اشتباه میگیرند.
چون ظاهرا، متوجه نیستند که تجربیات مورد اشاره آنها، در میان خانوادههای فقیر بسیار استثنایی هستند.